- جمعه ۱۲ آذر ۱۴۰۰
بعد از پشت سرگذاشتن تعطیلات مربوط به «روز کارگر» (اولین دوشنبه ماه سپتامبر در امریکا روز کارگر و تعطیل عمومی است)، روز سه شنبه را در کاخ سفید و به پیگیری مسائل مربوط به اوکراین گذراندم.
در مسیر مینسک به ورشو، تلفنی با پمپئو صحبت کردم و او را در جریان مذاکراتم در اوکراین، مولداوی و بلاروس قرار دادم و به طور ویژه آنچه را که تیلور کاردار ما در کیف با صراحت تمام گفته بود، به وزیر خارجه منتقل کردم. تیلور (در اتفاقی نادر، اگر نگوییم بی سابقه) کار خود را در بخش خصوصی به طور موقت رها کرد تا به عنوان کاردار به کشوری اعزام شود که زمانی خودش در آنجا سفیر بوده است؛ فقط به این دلیل که او واقعاً از روابط نزدیکتر امریکا و اوکراین حمایت می کرد.
روز 29 اوت کیف را ترک کردم و در ادامه سفرم به جمهوری های شوروی سابق از مولداوی و بلاروس نیز دیدار کردم. با این سفرها قصد داشتم به روسیه نشان دهم که ما به طور مستمر بر مسائلی که در اطراف آن کشور می گذرد نظارت داریم و قصد نداریم این کشورها را که در حال جان کندن هستند، تنها رها کنیم تا تسلیم روسیه شوند.
روز اول ماه اوت با بیل بار دادستان کل صحبت کردم تا او را در جریان حرف هایی که ترامپ درباره خود او و رودی جولیانی به رئیس جمهوری اوکراین گفته بود، قرار دهم. پیشنهاد کردم که دادستان کل فردی را برای مهار جولیانی مامور کند قبل از اینکه او کاملاً از کنترل خارج شود.
من صبح روز شنبه 20 ژوئیه و یک روز قبل از برگزاری انتخابات پارلمانی در اوکراین، برای گفت و گو با مقامات ژاپن و کره جنوبی در مورد هزینه های پایگاه های نظامی امریکا در این دو کشور، واشنگتن را به مقصد توکیو ترک کردم.
درباره اینکه آیا اصرارهای جولیانی برای برکناری سفیر، ارتباطی با انتخابات قریب الوقوع ریاست جمهوری در اوکراین داشته است یا نه، نمی توانم نظر قطعی بدهم ولی انتخابات در روز 31 مارس که از قبل وعده داده شده بود، برگزار شد و بر اساس نتایج شمارش آراء، زلنسکی در رتبه نخست قرار گرفت و پوروشنکو دوم شد تا برای رسیدن به مقام ریاست جمهوری در روز 21 آوریل و در دور دوم انتخابات با هم رقابت کنند.
هِکر دوباره ساعت یک و نیم بعد از ظهر تلفن کرد تا هم گفت و گوی ناتمام قبلی را تمام کنیم و هم گزارشی از تماس تلفنی مرکل با پوروشنکو را که وعده داده بود، بدهد.
این اتفاق تقریباً آخرین مشارکت من در موضوع افغانستان بود. از وقتی که استعفا دادم، ترامپ مذاکرات با طالبان را از سر گرفته که به اندازه قبل برای آمریکا زیانبار بوده است. با خروج مفتضحانه از سوریه، که اشتباهی ساده از سوی شخص ترامپ بود، مخالفت سیاسی با تسلیم شدن در افغانستان قوی تر شد.
سپس ترامپ با بیان این که «می خواهم خودم با طالبان مذاکره کنم. به آنها بگویید به واشنگتن بیایند» کل جلسه را بر باد داد. از این خوشحال تر نمی توانستم باشم که به جای این که در اتاق وضعیت باشم این حرف را از اتاق امن خود در اروپای شرقی می شنیدم.
روز چهارشنبه 14 اوت، کوپرمن برای نخستین بار از رئیس دفتر اسپر شنید که روز جمعه قرار است نشستی درباره افغانستان در باشگاه گلف ترامپ در بدمینستر ایالت نیوجرسی برگزار شود.
گفت و گوها ادامه داشت که شاناهان به موضوع کاهش هزینه ها در نتیجه حفظ نیروهای ضد تروریسم در افغانستان، اشاره کرد اما قبل از این که چیز زیادی بگوید، ترامپ حرفش را قطع کرد تا از کنگره به خاطر خودداری از اختصاص بودجه برای ساخت دیوار مرزی در مکزیک شکایت کند. سپس گفت: «چرا نمی توانیم از سوریه و افغانستان خارج شویم؟
اول صبح جمعه 23 اوت، واشنگتن را به مقصد بیاریتز ترک کردم. تمام روز را در حال پرواز بودم و ساعات اولیه عصر همان روز به مقصد رسیدم تا مقدمات ورود ترامپ را که قرار بود اواسط روز شنبه باشد، تدارک ببینم.
شکی نبود تا وقتی عملیات سنتینال شروع نشود، این بازی ادامه خواهد داشت. اجرای این عملیات بیش از آنچه که پیش بینی کرده بودیم، دشوار شد، زیرا بسیاری از کشورها در ملحق شدن به این عملیات تردید داشتند.
در واشنگتن، پنتاگون مشخصاً با تحریم هایی که ترامپ در نهایت تصمیم گرفته بود علیه دفتر رهبر عالی ایران وضع کند، مخالفت می کرد. پنتاگون تاکید داشت قبل از برداشتن گام های بعدی، نشست شورای امنیت ملی برگزار شود، که زمان آن با توجه به این که من و پمپئو خارج از کشور بودیم، مناسب نبود. با این وجود، جلسه تشکیل شد و من از طریق ارتباط ویدئویی ماهواره ای از ساختمان کنسولگری سابق امریکا در اورشلیم که اکنون محل سفارت «موقت» ما بود، در این جلسه شرکت کردم.
ما یک جلسه توجیهی را برای کنگره ترتیب داده بودیم که «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان امریکا 20 دقیقه دیر به آن رسید. ترامپ و بقیه ما در اتاق کابینه (اتاق محل نشست وزیران در بال غربی کاخ سفید) منتظر ماندیم و گفت و گوهایی (دستکم) بسیار رسمی داشتیم. موضوع هوآوی مطرح شد و «چاک شومر» رهبر اقلیت دموکرات در مجلس سنای امریکا درباره موضع سختگیرانه در قبال این شرکت چینی گفت: «دموکرات ها از شما حمایت می کنند.»
خبر مهمتر در آن روز، انصراف شاناهان از پذیرش مسئولیت وزارت دفاع بود. گزارش هایی درباره اختلافات قدیمی خانوادگی، توسط همسر سابق او منتشر شده بود و او نمی خواست این مسائل تاثیری احساسی در جلسه تایید صلاحیتش داشته باشد. این یک تراژدی بزرگ بود اما تمایل او به جلوگیری از ناراحتی بیشتر خانواده اش چیزی نبود که کسی بتواند آن را نادیده بگیرد.
آنچه که درباره نتیجه دیدار آبه با (آیت الله) خامنه ای در آن روز شنیدیم به نوعی تاییدی بر مطالبی بود که در جلسه اتاق تانک پنتاگون مطرح شده بود. وقتی آبه صحبت می کرد (آیت الله) خامنه ای یادداشت بر می داشت اما در پایان، گفت پاسخی ندارد که به نظرم توهین آمیز بود. گذشته از این، (آیت الله) خامنه ای بسیار سختگیرتر از روحانی بود که روز قبل با آبه مذاکره کرده بود.
در راه بازگشت به واشنگتن، کوپرمن اندکی بعد از ساعت شش بعد از ظهر به وقت واشنگتن با من تماس گرفت و اعلام کرد همین چند ساعت قبل یکی از پهپادهای مدل ریپر امریکا با یک موشک زمین به هوا در نزدیکی بندر «حدیده» یمن سرنگون شده است. احتمالاً این موشک را حوثی ها (یا ایرانی ها از خاک یمن) شلیک کرده بودند.
با اینکه ترامپ تا آن موقع به من چیزی نگفته بود، ولی شخصاً از آبه نخست وزیر ژاپن خواسته بود نقش واسطه را بین ایران و امریکا بازی کند و آبه نیز این درخواست رئیس جمهوری امریکا را جدی گرفته بود.
ترامپ بعد از توهماتش درباره ناو لینکلن، به طور مختصر حرف های قبلی اش را درباره جان کری و قانون لوگان تکرار کرد و گفت: «ایرانی ها فقط به خاطر جان کری مذاکره نمی کنند»، اما شاناهان که موفقیت هاسپل را در نادیده گرفتن ترامپ و قطع کردن صحبت های او دیده بود، بحث درباره موضوع های کسل کننده تری را در خصوص ریسک، هزینه و زمان بندی گزینه های مختلف ما علیه ایران از جمله استفاده احتمالی از نیروی نظامی، از سر گرفت. ترامپ گفت: «فکر نمی‌کنم آنها کار ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز کنند.»
از خیالات بیرون بیاییم و به دنیای واقعی و جلسه با ترامپ برگردیم. دانفورد تاکید داشت که ایرانی ها باور ندارند ما به حملاتی که طرح ریزی می کنند، پاسخ خواهیم داد. ترامپ فوراً پاسخ داد: «آنها ما را خوب نشناخته اند.» ما در این جلسه درباره گزینه های مختلف نظامی و غیرنظامی علیه ایران صحبت کردیم و مطمئن بودیم که ترامپ دوباره به موضوع کری باز می گردد. او گفت: «عجیب است که ایرانی ها (برای مذاکره) تماس نمی گیرند. کری در این زمینه مقصر است، او سعی کرده وجهه بدی از من ارائه دهد. ولی ما موفق خواهیم شد.»
مجموعه دیگری از معافیت ها که جنجال های بی پایانی را به بار آورد به «معافیت های هسته ای» مربوط می شد که اجازه می داد غربی ها با بخش «غیرنظامی» ادعایی برنامه هسته ای ایران همکاری کنند. وزارت خارجه قبل از آغاز دوباره تحریم ها در نوامبر 2018، به رغم مخالفت شورای امنیت ملی، ابتدا دستور هفت مورد از این معافیت های هسته ای را صادر کرد.
تحلیلگران و مفسران سیاسی گاهی بیان می کردند که دولت بیشتر از حد معمول از ابزار تحریم و تعرفه برای نشان دادن قدرت ملی خود استفاده می کند. این اظهارات ممکن است در مورد روسای جمهوری قبلی امریکا صحت داشته باشد اما شواهدی وجود ندارد که نشان دهد چنین اقداماتی (در دولت فعلی) واقعا موثر و نظام مند بوده و به خوبی اجرا شده اند. واقعیت ماجرا بسیار پیچیده تر از این حرف ها بود و دلیل آن هم این بود که نه ترامپ و نه منوچین علاقه ای نداشتند سیاست تحریم ها را با اراده و پیوستگی و ثبات قدم دنبال کنند.
هر وقت از توجه امریکا به ایران، بویژه از سوی ترامپ، کاسته می شد می دانستم که تهران به ما کمک می کند تا دوباره این کشور را به صدر دستورکار رئیس جمهوری امریکا باز گردانیم. بنابراین وقتی آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران توضیح مفیدی درباره منظور تظاهرکنندگان سازماندهی شده، از سردادن شعار محبوب شان یعنی «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسراییل» ارائه داد، این مساله کوچکی برای ما نبود.
در ژاپن ابتدا با یاچی مشاور امنیت ملی آن کشور دیدار کردم و به او توضیح دادم که چرا ترامپ خواهان این است که توکیو هر سال به جای 5/2 میلیارد دلار فعلی، هشت میلیارد دلار برای میزبانی پایگاه های امریکا بپردازد. انتظار نداشتم یاچی از این حرف ها خوشحال شود که خوشحال هم نشد، ولی ما هنوز در آغاز مذاکرات مربوط به هزینه های پایگاه های نظامی امریکا قرار داشتیم.
در ماه ژوئن ترامپ برای شرکت در اجلاس سران گروه 20 در اوزاکا دوباره به ژاپن بازگشت و ساعت هشت صبح روز 28 ژوئن در حاشیه این اجلاس با شینزو آبه نخست وزیر ژاپن دیدار و گفت و گو کرد.
نگرانی ها در مورد ناکام ماندن اجلاس سران امریکا و کره شمالی در هانوی همچنان ادامه داشت و در همین راستا، مون جائه این رئیس جمهوری کره جنوبی روز 11 آوریل به واشنگتن آمد.
حدود ساعت هفت و نیم صبح روز شنبه به مولوینی رئیس ستاد کارکنان کاخ سفید که هنوز در مارالاگو بود، تلفن کردم. منوچین عصر دیروز تلفنی با ترامپ در مورد پایین کشیدن تحریم های خزانه داری گفت و گو کرده و به رئیس جمهوری توضیح داده بود که این کار باعث سرشکستگی او خواهد شد.
بعد از اجلاس هانوی از طریق منابع رسانه ای از جمله روزنامه «چوسان ایلبو » چاپ کره جنوبی مطلع شدیم که کیم یونگ چول به اردوگاه کار اجباری فرستاده شده هر چند که بعداً گفته شد از او اعاده حیثیت شده است.
جلسه اصلی و بزرگتر با حضور ترامپ، پمپئو، مولوینی و من در هیات امریکا و کیم جونگ اون، کیم یونگ چول و «ری یونگ هو » وزیر خارجه در هیات کره شمالی به علاوه مترجم ها برای 11 صبح برنامه ریزی شده بود.
رئیس جمهوری هنوز به خاطر مقاله مجله تایم به شدت عصبانی بود ولی در شروع جلسه با اشاره به متنی که کوپرمن و مولوینی در هواپیما به او نشان داده بودند، خطاب به پمپئو گفت که پیش نویس بیگون را دوست ندارد؛ «بسیار طولانی است.» اهمیت موضوع برای همه کسانی که در اتاق بودند، کاملاً روشن بود.
جلسه توجیهی دوم ما با ترامپ ساعت دو بعد از ظهر روز 15 فوریه برگزار شد و باز هم حدود 45 دقیقه به طول انجامید. ما در این جلسه گزیده ای از یک فیلم تبلیغاتی کره شمالی را پخش کردیم که نشان می داد آن کشور هنوز به شدت مشغول بازی های جنگی و مانورهای نظامی است، اگر چه ما برگزاری مانورهای نظامی مشترک با کره جنوبی را متعاقب دستور ترامپ متوقف کرده بودیم.
وقتی که انتخابات کنگره در نوامبر 2018 به پایان رسید، متاسفانه برگزاری اجلاس دیگری با حضور دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا و کیم جونگ اون رهبر کره شمالی اجتناب ناپذیر به نظر می رسید.
غرش های بیشتری از چین در راه بود که این بار به شکل همه گیری ویروس کرونا و از اوایل سال 2020 ظهور و بروز یافت. اگر چه متخصصان بیماری های همه گیر (اگر نگوییم متخصصان سلاح های میکروبی) سال های طولانی این موضوع را بررسی خواهند کرد ولی نشان و آرم دولت اقتدارطلب چین و دستگاه های کنترل اجتماعی آن کشور کاملاً در این قضیه به چشم می خورد.
چین همچنین بدون وقفه سرکوب اقلیت های نژادی را – به عنوان مثال در تبت- ادامه می داد، کاری که از چندین دهه قبل آغاز شده بود. سرکوب اقلیت های ایغور توسط پکن هم سرعت گرفته بود.
«دَن کویل» معاون رئیس جمهوری در دولت بوش (پدر) اکتبر سال 2018 و پس از سفری که به هنگ کنگ داشت به من گفت که چین به طور فزآینده ای خشن و تهاجمی شده است، به نحوی که تعدادی از بازرگانان هنگ کنگی را که به نوعی خطوط قرمز پکن را رد کرده بودند، ربوده و از سرنوشت بسیاری از آنان هیچ خبری در دست نیست.
در جریان دیدار رسمی ترامپ از توکیو در ماه مه، نخست وزیر شینزو آبه از چین به عنوان بزرگترین چالش میان مدت و دراز مدت یاد کرد و گفت: چینی ها به طور کامل قوانین و مقررات قوام یافته را نادیده می گیرند و تلاش آنها برای تغییر یکجانبه وضعیت موجود در دریای شرقی و دریای جنوبی چین، غیرقابل قبول است.
در روز اول دسامبر 2018 و درست در همان روزی که ضیافت شام طولانی روسای جمهوری امریکا و چین در حاشیه اجلاس سران گروه 20 در بوئنوس آیرس در جریان بود، مقامات کانادایی منگ وانژو مدیر مالی شرکت هوآوی یکی از شرکت های بزرگ چینی در حوزه ارتباطات و مخابرات را بازداشت کردند (ما روز جمعه مطلع شدیم که خانم منگ که دختر بنیانگذار شرکت هوآوی نیز هست، احتمالاً روز شنبه و هنگام فرود هواپیمای وی در کانادا، بازداشت خواهد شد).
پس از خروج خبرنگاران از جلسه، شی گفت که روابط چین و امریکا، مهمترین روابط دوجانبه در جهان به شمار می رود. وی بدون ذکر نام اظهارداشت: برخی از شخصیت های سیاسی در ایالات متحده با اعلام جنگ سرد جدیدی، این بار میان چین و امریکا، دچار قضاوت های اشتباه شده اند.