روزنامه ایران جمعه: تحقیقات بازار نشان می‌دهد، برخلاف کشورهای پیشرفته که خرید آنلاین به سمت مداخله دادن هوش مصنوعی گام برداشته، شهروندان ایرانی همچنان خرده فرهنگ‌های خرید سنتی را در بازارهای دیجیتال پیاده می‌کنند.
روند گرایش شهروندان ایرانی به بازارهای دیجیتالی، آمارهای قابل توجهی را نشان می‌دهد. ایران، سرزمینی کهن که به بازارهای تاریخی آن با سراها و راسته‌های تودر تو و اسرارآمیز شناخته شده است، به‌واسطه ابداع جدید بشر یعنی اینترنت باید سبک و سیاق معاملات خود را تغییر می‌داد. هرچند که بازارها هنوز قلب تپنده اقتصاد شهرها محسوب می‌شوند و حتی در تحولات دیگر شهر نیز سهم محوری دارند، اما رقیب نامریی بازار گویای تغییر سبک رفتار تجارتی شهروندان ایرانی است. شهروند ایرانی عادت داشت که با لیستی از مایحتاج به کسبه آشنای بازار سری بزند و خرید خود را برای مدتی طولانی از یک هفته تا یک سال انجام دهد.
فله‌فروشی به جای خرده‌فروشی باب بود و بازار می‌توانست تمامی نیازهای یک خانوار را تأمین کند. اما اینترنت این چهارچوب را به هم ریخت. پدیده‌ای تحت عنوان خرید آنلاین شکل گرفت و تجارت‌ها مجازی شد تا حدی که فروشنده و خریدار همدیگر را و حتی جنس معامله شده را نمی‌دیدند و تنها تصویر آن رد و بدل می‌شد. خرید اینترنتی شاید بیش از دو دهه است که توسط شهروندان تجربه می‌شود.
چنین بازاری از اجناس برای ایرانی جماعت که عادت دارد جنسی را لمس یا مزه کرده و بعد خریداری کند، کمی‌عجیب و تمایل به آن با مقاومت یا محافظه‌کاری همراه بود. اما نسل‌های اینترنتی آغوش فراخ تری داشتند. امروزه کسب و کارهای دیجیتالی به حدی توسعه یافته است که محل تأمین معاش خیل عظیمی از خانواده‌ها شده است.
اما آیا ایرانی‌ها با فرهنگ خرید آنلاین آشنا هستند یا خرده‌فرهنگ‌های خود را در کیف پول‌های اینترنتی ضمیمه می‌کنند؟
چانه‌زنی به سبک ایرانی دیجیتالیزه شده
تحقیقات بازار هرچند محدود بوده اما تا حدودی به این سؤال پاسخ گفته است. تیم ماتوریتی که تجربه خرید مردم در اینترنت را مطالعه می‌کند در تحقیقات جدید خود برای سال 1400 حدود ۲۴ هزار فروشگاه از هشت گروه کالایی و سه میلیون پست فروشگاهی را مورد بررسی قرار داده است.
نتیجه بررسی‌های این گزارش میگوید: «در حال حاضر ۴۱۵ هزار فروشـگاه ایرانی در بستر اینستاگرام وجود دارد که پوشاک با ۱۱۳ هزار فروشگاه، گروه خوردنی و آشامیدنی با ۷۳ هزار فروشگاه و گروه آرایشی و بهداشتی با ۴۲ هزار فروشگاه بیشترین سهم از تجارت اجتماعی در بستر اینستاگرام در ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
فروشگاه‌های کیف و کفش، پوشاک و اکسسوری (لوازم جانبی) دارای بیشترین میانگین دنبال‌کننده در مقایسه با سایر گروه‌ها و راسته‌های شغلی در اینستاگرام به‌شمار می‌روند.
این تحقیق میگوید اصلی‌ترین راه ارتباطی فروشگاه‌ها با مشتریان خود از طریق دایرکت (پیام مستقیم یا خصوصی) است و تنهـا ۲۷ درصد فروشـگاه‌ها در بخش معرفی خود یک لینک ارجاع دارند.»
آن‌طرف آبی‌ها از هوش مصنوعی دستور می‌گیرند
هنوز در تعاملات تجاری ایرانی‌ها چانه‌زنی، صحبت در فضای محرمانه با مشتری و تشویق به خرید محصولات موجود با ترفندهایی از جمله بی‌نظیر بودن، تخفیفات قابل توجه مقطعی و نمایندگی برند خاص مشاهده می‌شود.
این در حالی است که فضای کسب و کارهای آنلاین در حال تغییر است و حتی سلیقه مشتری با قطعیت در قیمت و شفافیت در اعلام مشخصات کالا، شکل داده می‌شود.
به‌عنوان مثال شاپ ترو یکی از فضاهای کسب و کار آنلاین است که در اقدام قابل‌توجهی هوش مصنوعی را در انتخاب کالا دخالت داده است. این مجموعه در معرفی خود عنوان می‌کند که «شاپ‌ترو» یک شرکت کشف مد است. تنها بازار مد که دائماً در حال یادگیری است که توصیه‌های شخصی مبتنی بر هوش مصنوعی را با خرید مبتنی بر سلیقه ترکیب می‌کند. به هر خریدار یک فروشگاه شخصی اختصاص می‌دهد که برای شما و توسط شما تهیه شده است. یک مقصد منحصربه فرد که در آن خریداران می‌توانند هزاران برند پیشرو را کشف کنند که براساس سبک، برند، تناسب و اندازه شخصی هر خریدار تنظیم شده است.
همچنین «آمازون» که از آن به عنوان بزرگ‌ترین بستر خرید و فروش آنلاین از شیر مرغ تا جان آدمیزاد یاد می‌شود با طرح شفاف مشخصات کالا و نحوه سفارش‌گیری، بسیاری از خصوصیات مداخلات سلیقه فروشنده را کاهش داده است. در «ای- بی» نیز علاوه بر سفارش‌گیری و فروش کالا مسیر دومی برای خریدار ترسیم شده که می‌تواند با پیشنهاد قیمت به کالای خاصی در مزایده و مناقصه آن شرکت کند.
فروشگاه اینترنتی بازار دیجیتال نیست
بسیاری از اپلیکیشن‌های خرید و فروش مجازی یا سایت‌ها و پیج‌های ایجاد شده در کشور بازار دیجیتال خود را در مشابه‌سازی عین به عین فروشگاه شان در اینترنت محدود کرده‌اند. در واقع مانند این است که به جای سر زدن به فروشگاه از سایت بخرید و حتی ویترین مشابهی را نیز تماشا کنید. اما امروز کسب و کارهای موفق اینترنتی این محدودیت را دور می‌زنند. فروشگاه اینترنتی به معنی بازار دیجیتال و کسب و کار اینترنتی نیست. لازم است مشتری در فضای مجازی شیفته محصول شود و در عین حال افراد دیگری را نیز به پیج شما بکشاند.
شاید این بازسازی سلیقه از طریق خود شما یا از طریق هوش مصنوعی انجام شود اما به هر ترتیبی که هست شیوه‌های سنتی مانند چانه‌زنی در قیمت، قیمت‌دهی در خصوصی، ارائه خدمات ویژه برای مشتریان خاص یا الزام مشتری به تحمل ویترینی از محصولات مشابه بازار فیزیکی جایی در کسب و کار دیجیتالی ندارد.
از سویی نباید از نظر دور داشت که زیرساخت‌ها نیز در فعال بودن بازار دیجیتالی حیاتی است. از گرافیک و جاذبه‌های بصری مناسب تا اینترنت پرسرعت و قدرت مبادلات مالی پیج‌های مجازی. می‌توان در یک کلام اغلب کسب و کارهای اینترنتی را دکان‌های بازارهای قدیمی تصور کرد که فقط بستر فیزیکی را به مجازی تغییر داده است. برخی فروشگاه‌ها این اقدام را به روز‌سازی خود تصور می‌کنند و اینکه می‌توانند از دو بازار به موازات هم (فیزیکی و مجازی) بفروشند اما در بررسی خروجی کار مشاهده می‌شود که بیشتر کسب و کارها در اینترنت جزیره‌های محدود به دنبال‌کننده‌های خود هستند و بی‌شک چنین وضعیتی هنوز آماده رقابت با کسب و کارهای اینترنتی مطرح دنیا نیست.
انتهای پیام/