جدایی تفکر نویسنده از آثار او کار راحتی نیست
نوبل ادبــــــی سالجاری میلادی حواشـــــی متعــــــــــددی را برای برگزارکنندگانش رقم زد، بسیاری از منتقدان تأکید داشتند «پیتر هانتکه»، با وجود برخورداری از جایگاهی خوب در ادبیات جهانی مستحق دریافت این جایزه نبوده و نیست. استناد آنان هم به حمایتی است که او در حمایت از کشتار «سربرنیتسا» در جنگ یوگسلاوی داشته، آنچنان که حتی در مراسم خاکسپاری یکی از عاملان آن هم حضور و سخنرانی داشته است. با این حال گروه دیگری هم هستند که تأکید دارند تفکرات هانتکه را باید از آثاری که خلق کرده جدا کرد. این عقیده طرفداران تفکری است که میگویند: «ادبیات فراتر از سیاست است.» صحبت درباره اینکه کدام یک از این دو گروه درباره هانتکه درست میگویند کار سادهای نیست. وقتی چنین نظری مطرح میشود باید نگاه کرد و دید که تنها بحث روابط خانوادگی و شخصی فرد مذکور در میان است یا او اظهارنظری کرده که فراتر از زندگی خصوصیاش به شمار میآید. هر چند که جدا کردن تفکرات نویسندگان از آثار آنان کار بسیار سختی است اما شاید بد نباشد ببینیم اظهارنظر یا کاری که موجب گلایه شده تنها یک مرتبه رخ داده یا استمرار داشته.
چراکه وقتی بحث تکرار درمیان باشد احتمال راهیابی تفکرات مذکور به آثار نویسنده بیشتر است. تنها هانتکه نیست که دربارهاش با دو جبهه مختلف روبهرو هستیم، درباره «فردینان سلین» هم با وجود آثار خوبی که از او به یادگار مانده چنین گفتههایی مطرح بود؛ او را به طرفداری از تفکرات فاشیستی متهم کرده بودند و میگفتند که ردپای آن در تمام آثارش دیده میشود.
در ادبیات آلمان با شاعر و نویسنده مطرحی با نام «یوهانس بشر» روبهرو هستیم که با وجود خلق آثاری بینظیر و مملو از احساس از جمله افرادی است که در آلمان شرقی نقش مهمی در سرکوب مردم ایفا کرده؛ به طور قطع وقتی آثار او را بخوانید تصور اینکه او در بیست سالی که عنوان وزارت فرهنگ را در آلمانی شرقی به عهده داشته دست به چه اعمالی زده برایتان غیرقابل باور باشد.
با این حال کافی است سری به کتاب «ادبیات و انقلاب» که مدتها قبل ترجمهاش کردهام بزنید تا نکات بیشتری درباره او بخوانید. این مسأله در ابعاد دیگری درباره«برتولت برشت» نمایشنامهنویس و شاعر شاخص آلمانی هم مطرح بوده، البته او متهم به این بوده که چرا در جریان سرکوب مردم در آلمان شرقی واکنش چندانی نشان نداده است.
درباره «ماکسیم گورکی»، نویسنده مشهور روسی همچنین نقدی مطرح بوده و دیگر اهالی کتاب تأکید داشتهاند که چرا واکنشی به سرکوب مردم از سوی حکومت شوروی سابق نشان نداده است؛ مواردی از این دست کم نیستند.
با این حال همانگونه که گفتم صحبت درباره اینکه میتوان آثار اهالی ادبیات را از تفکرات آنان جدا کرد کار راحتی نیست. همچنان که درباره هانتکه هم نه تنها در دایره کشورهای آلمانی زبان، بلکه در سراسر جهان ادبیات با دو گروه موافق و مخالف روبهرو هستیم و نمیتوان به قطعیت گفت که کدام یک درســــــــت میگویند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید در سایت منتشر خواهد شد.
پیام های که حاوی تهمت یا افترا باشد در سایت منتشر نخواهد شد.
پیام های که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبز با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
پر بازدیدها
آخرین اخبار
نظرات