همیشه دیپلماسی بین کشورها از راه گفتمان سیاستمداران رخ نمیدهد. گاهی ترجمه یک کتاب یا ساخت یک فیلم از هر سخن و زبانی بهتر میتواند در پیشبرد دیپلماسی فرهنگی بین دو کشور مؤثر باشد؛ بخصوص اگر این تجربهها به کمرنگشدن مرزها منجر شود و به افزایش آگاهی در مورد فرهنگها بینجامد.
«وقتی فیلم «شرقی» ساخته مسعود طاهری با موضوع زندگی و افکار توشی هیکو ایزوتسو فیلسوف و اسلامشناس ژاپنی را دیدم اول حس کردم که آقای توشیهیکو ایزوتسو، سوژه این فیلم را شناختهام؛ فیلمی که یک ایرانی ساخته و وقتی در ژاپن اکران شد، همه خجالت کشیدند که چرا چنین فرد مهمی در کشورشان بوده اما او را نمیشناختهاند و یک ایرانی اینقدر کامل او را شناخته و در موردش تحقیق کرده و چنین فیلم خوبی ساخته. ما فهمیدیم چقدر از همکاران ایزوتسو استادان و دانشمندان مطرح ایرانی بودند؛ افرادی که دوستش داشتند و او هم آنها را دوست داشته. مثل دکتر مهدی محقق که با همسرشان به ایزوتسو خیلی کمک کردند. ما حتی از شرح احوال ایزوتسو در فیلم «شرقی» بخشی ازتاریخ ایران را هم شناختیم و دانستیم که ایران در زمان انقلاب چه اتفاقاتی را از سر گذراند و یک فیلسوف ژاپنی هم در آن دوران چه رویدادهایی را تجربه کرده است. شاید خود ایرانی ها خصوصاً جوانها هم این چیزها را ندانند.» اینها را «ساحل رز»، هنرمند مشهور ژاپنی میگوید. او با «کوناکا کازیا» کارگردان و برنامهساز ژاپنی و گروه فیلمبرداریشان از ژاپن به ایران آمده تا در مورد ایزوتسو و رابطهاش با فرهنگ و مردم ایران سریال بسازند. تهیهکننده این سریال شبکه اناچکی ژاپن است.
ساحل رز بازیگر و مجری ژاپنی در پاسخ به اینکه چرا شبکه اناچکی به این موضوع علاقهمند شد به «ایران» میگوید: «خیلی از افراد معمولی در ژاپن ایزوتسو را نمیشناسند. اما با این فیلم میتوان او را به همه شناساند. فقط سیاستمداران نیستند که دنیا را پیش میبرند؛ بلکه یک اسلامشناس ژاپنی و کسی که اهل عرفان و فلسفه بوده هم میتواند این کار را انجام دهد. ما با دیدن فیلم «شرقی» که یک ایرانی آن را ساخته بود مشتاق شدهایم به ایران بیاییم و ببینیم ایزوتسو چه کسی بوده و چرا 10 سال در ایران زندگی کرده است؟ این بار میخواهیم او را به خود ژاپنیها معرفی کنیم.» او در مورد دلایل آمدنش به ایران میگوید: «من ایزوتسو را نمیشناختم. آگاهی زیادی هم از اسلام و ایران نداشتم. اما تصمیم گرفتم به ایران بیایم و با نگاه ژاپنی و با احساسم داستان ایزوتسو را به مردم کشورم نشان دهم.» او در پاسخ به اینکه نمایش این فیلم در ژاپن چه تأثیری در روابط ایران و ژاپن خواهد داشت، گفت: «قطعاً با آمدن ما به ایران خیلی از ژاپنیها به ایران علاقهمند خواهند شد. وقتی به ایران بیایند طرز فکرشان نسبت به این کشورعوض خواهد شد. ما به خاطر ایزوتسو به ایران آمدیم اما ایران را هم بیشتر شناختیم.
وقتی ژاپنیها این فیلم را ببینند با ایرانیها هم بیشتر آشنا میشوند. اینکه چقدر ایرانیها مهربانند و به فرهنگ ما علاقه دارند. این برای تصویر ایران هم در دنیا خیلی خوب است. خود آقای ایزوتسو هم این موضوع را خواسته است. کمکی که ما اکنون میتوانیم به ایران بکنیم این است که حقیقت ایران را به ژاپن نشان دهیم.»
این بازیگر در پاسخ به اینکه پس از پخش سریال چه بازتابی در ژاپن خواهد داشت؟ اضافه کرد: «سریالی که ما میسازیم برای ژاپنیها خیلی غافلگیرکننده خواهد بود. خصوصاً وقتی بفهمند چنین آدمی در کشورشان وجود داشته و توانسته 30 زبان یاد بگیرد. او زبان عربی را در دو سال یاد گرفته تا بتواند قرآن را ترجمه کند. میخواسته به مردم دنیا بگوید آدمها نباید با هم دشمن باشند و ذات انسانها به هم شبیه است.
در این دوره انسانیت و مهربانی نادیده گرفته شده و برداشتهای نادرستی از دین وجود دارد. سیاست میخواهد آدمها را از هم جدا کند. اما ایزوتسو این گونه فکر نمیکرد و فلسفهاش این بود که همه انسانها مثل هم هستند و میتوانند عشق داشته باشند؛ درعین حال که میتوانند عقاید خود را داشته باشند. وقتی سریال ما در ژاپن پخش شود همه مشتاق میشوند کتابهای ایزوتسو را بخوانند. حتی ممکن است خجالت بکشند که چرا تاکنون ایزوتسو را نشناختهاند. هم فیلم «شرقی» و هم سریالی که ما می سازیم دو کشور ایران و ژاپن را خیلی به هم نزدیک خواهد کرد.»
کوناکا کازیا کارگردان این سریال که هنوز اسم آن قطعی نشده هم در مورد چرایی آمدنش به ایران میگوید: «فیلم «شرقی» را دیدم و این فیلم باعث شد من به ایران بیایم. یکی از مهمترین دلایلش این بود که یک ایرانی در مورد یک ژاپنی فیلم ساخته بود و من فکر کردم او چه کسی است؟ تصمیم گرفتم در مورد توشی هیکو ایزوتسو مستندی بسازم و و به ایران بیایم و از کسانی که ایشان را میشناختند مصاحبه بگیرم.» کازیا ادامه داد:«تا قبل از اینکه فیلم شرقی را ببینم آقای ایزوتسو را نمیشناختم. وقتی این فیلم را دیدم متوجه شدم ایزوتسو در دنیا شناخته شده و در کشورهای مختلف ایشان را میشناسند. متوجه شدم که ایزوتسو زبانهای مختلفی را بلد بوده و کارهای مختلفی انجام داده، تفکر ویژهای داشته و در زمینه عرفان و فلسفه تحقیق کرده است.»
او که قبل از این سفر تصور خوبی از ایران نداشته، میگوید: «در ژاپن هر روز اخبار ایران پخش میشود. بهدلیل مشکلی که ایران با امریکا دارد. وقتی ما میخواستیم به ایران بیاییم تصورمان در مورد مردم ایران خوب نبود و احساس میکردیم ایران امن نیست. اما وقتی به اینجا آمدیم، متوجه شدیم مردم ایران به شکل عادی زندگیشان را میکنند و نگرانیای که قبل از آمدن داشتیم بیمورد بوده است. خیلی احساس امنیت کردیم. من در بازار با دانشجوها صحبت کردم و متوجه شدم مردم ایران امیدوارند صلح و آرامش در کشورشان پابرجا باشد. سریالی که حالا دارم میسازم در مورد این است که آقای ایزوتسو اعتقاد داشتند میشود یک دنیای سرشار از صلح به وجود آورد. میخواهم بدانم ایزوتسو چرا تصمیم گرفت 10 سال در ایران زندگی کند و چه تصوری از این کشور داشت.»