روزنامه ایران: ابوریحان بیرونی از آن به «میلاد اکبر» نام می‌برد. شبی که خورشید در آن زاده می‌شود و وقتی شب یلدای ایرانیان به یونانیان می‌رسد از آن به نام خورشید شکست‌ناپذیر یاد می‌کنند. «شب یلدا» یا به نام دیگر «شب چله»، جشن زایش نور و فزونی روشنایی است.
جشن چهلمین روز تولد خورشید
آرش نورآقایی
پژوهشگر
آیین‌های مقدس با زمان‌های مقدس سروکار دارند و زمان‌های مقدس با اعداد. برای پرداختن به فلسفه شب چله، برخی از اعداد مهم هستند. شب یلدا را به نام شب چله می‌شناسیم. با اصطلاح چله‌نشینی در اعمال زاهدانه صوفیان و مراسم چهلم برای وفات‌یافتگان آشنا هستیم. در اسطوره‌های ایرانی و بنا به بندهش، اورمزد، آسمان (اولین آفریده‌اش) را در چهل روز، در آغاز روز «اورمزد روز» از ماه فروردین (یعنی روز آغاز سال در اعتدال ربیعی) آفرید. عدد چهل در واژه چله و جشن و سروری که در شب چله برقرار است، در ارتباط با جشن سده است. یعنی از شب چله تا جشن سده که در ۱۰ بهمن ماه برگزار می‌شود، ۴۰ روز باقی مانده است. گویی جشن سده جشن چهلمین روز تولد خورشید یا همان مهر است. شب یلدا شب تولد مهر است. درجات تشرف به آیین مهر هفت مرحله دارد: کلاغ، عروس (نامزد)، سرباز، شیر، پارسی، پیک خورشید، پیر. عدد هفت نماد پیچیدگی و تودرتویی است. حاکی از بطن در بطن بودن خلقت، زمین، آسمان و هر آنچه که عمیق، ژرف و وسیع است، می‌باشد. همچنین در عرفان و تصوف ایرانی- اسلامی هفت شهر عشق و هفت حال صوفی را داریم. جالب‌ترین ارتباط میان عدد هفت و عدد چهل در طول دوره آبستنی انسان مشخص می‌شود. این دوره حدود ۲۸۰ روز و معادل با ۴۰*۷ است. گویی برای به دنیا آمدن یک موجود انسانی، انسان دیگری باید هفت مرتبه، چله‌نشینی کند. مراسم شب چله هنگامی برگزار می‌شود که قرار است ماه تازه‌ای به نام «دی» آغاز شود. نخستین روز از ماه دی را به نام «خرم‌روز» نیز نامیده‌اند. روزی که با پشت سر گذاشتن طولانی‌ترین شب و طلوع مجدد خورشید، شایسته جشن و شادی بوده است.آیین شب چله با تولد مهر بی‌ارتباط نیست. مهرپرستی به‌زعم اسطوره‌شناسان، آیینی رازورانه و عرفانی بوده و به همین خاطر هم با عدد هفت و هم با عدد چهل در ارتباط بوده است. ماه دی یکی از پرجشن‌ترین و شادترین ماه‌ها در طول سال بوده و آغاز این ماه با سپری شدن شبی صورت می‌گیرد که ما آن را به نام شب چله یا شب یلدا می‌شناسیم.در واقع شب چله از لحاظ اهمیت با روز نوروز و آغاز سال نو، کوس برابری می‌زند. چله شبی است که ایرانیان به عنوان زمانی مقدس آن را جشن می‌گرفتند و آیین‌های مقدس برگزار می‌کردند. زمان این شب با رویدادهای علمی نجومی هم در ارتباط است.
پیروزی نور بر تاریکی
شبان میرشکرایی
پژوهشگر میراث فرهنگی
«شب یلدا» یا به نام دیگر «شب چله»، جشن زایش نور و فزونی روشنایی است. «یلدا» در اوج سرما و تاریکی و ترس، در انقلاب زمستانه جشن گرفته می‌شود و نشان از پیروزی نور بر تاریکی دارد. انسانی که در طی هزاره‌ها در این اقلیم زیسته، حقیقت تحولات طبیعت را درک کرده و اصل تغییر و به تعادل رسیدن را از آموزگار هستی آموخته است. مظهر نور و روشنایی در اساطیر کهن ایران ایزد «مهر» است و نماد «مهر» رنگ سرخ افق پس از غروب و پیش از طلوع آفتاب است. واژۀ «یلدا» مفهوم «تولد» و «زایش» را در خود دارد و نام این جشن بدان سبب یلداست که شب تولد «مهر» و فزونی روشنایی است. به همین سبب اجزای سفره «یلدا»، «سرخ رنگ» و رکن اصلی آن «انار» است. در اساطیر ایرانی انار نشان «ایزد مهر» است. ثبت جهانی «یلدا/چله» سبب‌ساز آگاهی افزایی بیشتر در مورد داشته‌ها و اشتراک‌های مردمان «ایران فرهنگی» است. از این‌رو جهانی شدن «یلدا/چله» بستری جدید برای گردشگری فرهنگی در «جهان ایرانی» است.
چرا انار نماد یلداست؟
آزاده پشوتنی‌زاده
پژوهشگر
انار میوه پاییزی است که ایرانیان باستان آن را به ایزدبانوی ناهید منتسب می‌داشته‌اند. گاهی در روایات و فرهنگ سرخی انار، به خون الهه‌ها و یا قهرمانان اسطوره‌ای و حماسی تشبیه شده و مقدس شمرده می‌شد. از زمان‌های دور، آن را به عنوان میوه‌ای با خصلت‌های جادویی می‌دانستند که به آن لقب دافع شر و نیروهای ارواح خبیث داده بودند. از این بابت به سبب خصلت دافع‌الشر آن در شب یلدا که بلندترین شب سال است و تاریکی در نهایت خود قرار دارد، توسط ایرانیان مورد استفاده قرار می‌گرفت تا دافع سیاهی اهریمن و نیروهای شریر آماده هجوم به خانه‌ها و مردمان باشد.
مهم‌ترین جزء سفره شب یلدا، انار بود که در فرهنگ ایرانیان پُردانگی آن، نماد برکت است. در تقدس انار همین بس که از ترکه‌های آن به عنوان «برَسم» (شاخه مقدس) استفاده می‌کردند و در آتشکده‌ها درخت انار می‌کاشتند. زرتشتیان در آیین پیوند همسری دختران و پسرانشان، به نیت و آرزوی باروری و آوردن فرزندان به آنان انار می‌دهند. گویا خوانش اشعاری چون «سیب سرخ، انار سرخ به دامن یار بزنه»، از همین دیدگاه منشعب می‌شود.
جشن مهرگان در ارج نهادن ایزد مهر برگزار می‌شد و جشن نوروز برای ادای احترام ایزدبانوی ناهید. جفت ایزدی مهر و ناهید، زوج مناسبی برای کشاورزان بودند و در حدفاصل مهر ماه و فروردین ماه، شب یلدا قرار داشت. به این شیوه، شب یلدا، در مقام فرزندی ایزد مهر و ایزدبانوی ناهید قرار داشت. انار، به سبب آنکه از ابتدای پاییز و همراه با جشن مهرگان تا انتهای پاییز و شب یلدا ادامه دارد، نماد ایزدبانوی ناهید را تداعی می‌کند.
خورشید شکست‌ناپذیر
علیرضا افشاری
کنشگر حوزه‌های تاریخی و میراثی
یلدا به‌معنای زایش و شب یلدا که ابوریحان بیرونی از آن با نام «میلاد اکبر» یاد کرده، جشن «زایش خورشید» از پس بلندترین شب سال، در آخرین روز پاییز، یا به سخن علمی، «انقلاب زمستانی» است. آن را شب چله هم می‌گویند؛ از آن رو که نیاکان ما چهل روز نخست زمستان را «چله بزرگ» و بیست روز پس از آن را «چله کوچک» نامیده‌اند. این جشن کهن به باورهای مردمان ایران‌زمین برمی‌گردد که دیرزمانی بعد، به روم با نام «خورشید شکست‌ناپذیر» (سول اینویکتوس)، راه یافت و سرانجام با یکی شدنش با زادروز عیسی‌مسیح در مغرب‌زمین ماندگار شد. در این شب همه کسان خانواده بزرگ در منزل بزرگ‌تر خویش گردهم می‌آیند و تا پاسی از شب، که گویا در گذشته‌ها تا صبح به درازا می‌کشید، به گفت‌وگو می‌نشینند. شاید این به آن معناست که: ای خورشید! در این کارزار سخت نبرد با تاریکی تنهایت نگذارده و در انتظار زایش توییم! آیین شب یلدا یا شب چله، با انداختن سفره مِیزَد ــ خوردن آجیل و خشکبار این دیار پهناور، یا به اصطلاح زرتشتیان لُرک، در کنار شیرینی و میوه‌هایی سرخ‌رنگ همچون هندوانه و انار، که رنگی میانه تاریکی و روشنایی در برآمدن و فرورفتن خورشید را می‌نمایانند ــ همراه است.
انتهای پیام/