ایران جمعه: دولت نهم و دهم، با انتقاد از برنامه‌هایی که تمرکز آنها بر مسائل زنان بدون توجه به خانواده بود، نقش زنان در خانواده را برجسته کرد و با محوریت «تحکیم خانواده» و «توسعه فرهنگ عفاف و حجاب»، فاصله گفتمانی خود را از گفتمان دولت اصلاحات حفظ کرد؛ چرا که در دوران اصلاحات، ساختارهای سنتی و ارزش‌های خانواده به چالش کشیده شد و مسائل زنان با در نظر گرفتن هویت مستقل و فردی آنها، مورد توجه قرار گرفت و تلاش شد با تأکید بر توانمندسازی زنان، وضعیت و شرایط زندگی زنان بهبود پیدا کند و برای رسیدن به این هدف، وضعیت «اشتغال زنان»، «آموزش زنان» و «گسترش سازمان‌های غیردولتی» در دستور کار قرار گرفت و بازنگری در قوانین و مقررات مربوط به زنان بویژه قانون مدنی مورد تأکید قرار گرفت اما در مقابل، در گفتمان اصولگرا بازنگری در قوانین و مقررات مربوط به زنان با اهدافی غیرمرتبط با تحکیم خانواده مورد پذیرش قرار نگرفت.
مقایسه این دو رویکرد در پیگیری مسائل زنان حاکی از آن است که گفتمان اصلاح‌طلب با بهره‌گیری از اندیشه‌های غربی و فمینیستی به‌دنبال ارائه تعریف جدیدی از زنانگی، نقش‌های جنسیتی و توانمندسازی زنان بود در حالی‌که گفتمان اصولگرا، بر محور ارزش‌های دینی و اخلاقی و قداست خانواده، به‌دنبال ایجاد تغییراتی در مسائل زنان بود اما به نظر می‌رسد با وجود آن، تغییرات مطلوبی در وضعیت زنان در ساحت‌های مختلف به وجود نیامد.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، فضای جامعه به عصر اصلاحات بازگشت. در این مقطع زمانی به همت معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری، عبارت «عدالت جنسیتی» در ماده ۱۰۱ برنامه ششم توسعه قرار گرفت اما در ذیل آن سیاست برابری جنسیتی دنبال شد. در دولت یازدهم، سیاست حمایت از جامعه مدنی، با حمایت از سمن‌ها و اصلاح قوانین بهویژه لایحه حمایت از خانواده در دستور کار قرار گرفت و در دولت دوازدهم نیز همین رویکرد ادامه پیدا کرد.
با توجه به ضرورت برقراری عدالت جنسیتی در برنامه ششم توسعه، معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری، پنج حوزه اولویت‌دار را برای ارتقا و بهبود وضعیت زنان در خانواده و جامعه تعیین کرد و تدوین گزارش ملی در این پنج حوزه را در دستور کار قرار داد. همچنین موضوع‌های خانواده، بازار کار، بهداشت و سلامت، آسیب‌های اجتماعی و تأمین اجتماعی به‌عنوان مهم‌ترین حوزه‌ها در این مقطع زمانی مورد اهتمام این نهاد قرار گرفت.
به نظر می‌رسد برنامه ششم تلفیقی از دو رویکرد قبلی است و سعی کرده، نگاه تلفیقی در پیگیری مسائل زنان داشته باشد. به همین جهت، مسائلی همچون افزایش جمعیت و توجه به آسیب‌های اجتماعی که مطالبه خاص رهبر معظم انقلاب بوده، در دستور کار دولت قرار گرفته است. همچنین ادبیات خانواده‌گرایانه که در رویکرد اصولگرا مورد توجه بود، در برنامه ششم به چشم می‌خورد اما با وجود موضوع‌های متعدد و متکثری که در دستور کار دولت قرار داشت و وضعیت زنان در آن حوزه‌ها باید به تراز مطلوب می‌رسید، یکی از مهم‌ترین محورهایی که در دستور کار دولت قرار گرفت، ارتقای جایگاه زنان بویژه در مناصب مدیریتی بود. طبق گزارش‌های خود دولت در مجموع درصد حضور مدیران زن در تمامی سطوح، از 7/12 در سال 1396 به 6/22 در سال 1399 افزایش یافته است؛ این در حالی است که دولت در زمینه‌های دیگری مانند آسیب‌های اجتماعی حوزه زنان و خانواده هیچ اقدام مؤثری را انجام نداده است. به طور کلی می‌توان گفت با وجود چشم‌اندازهایی که ترسیم شده بود، این دولت در محقق کردن اهداف موردنظر موفق نبوده و بیشتر توان دولت در عرصه‌های مختلف صرف تعامل با کشورهای غربی و بازی در زمین آنها و الگوبرداری از آنها در زمینه مسائل زنان شده است؛ به‌عنوان نمونه می‌توان به تلاش‌های دولت در زمینه امضا سند 2030 و تلاش برای فراهم کردن زمینه برای اجرایی شدن آن اشاره کرد.
با روی کار آمدن دولت آقای رئیسی اما فضا به دوران قبل از دولت تدبیر و امید برگشت و به نظر می‌رسد قرار است مسائل زنان با رویکرد دینی، دغدغه‌های انقلابی و با توجه به شرایط و اقتضائات زنان ایران اسلامی پیگیری شود اما فعلاً با گذشت حدود دو سال، تغییراتی در وضعیت زنان مشاهده نمی‌شود و باید منتظر بود که در آینده چه اتفاقاتی در این عرصه رقم خواهد خورد.
با وجود انتقاداتی که به رویکردهای اصلاح‌طلب در پیگیری مسائل زنان وارد است که با رویکردهای متأثر از اندیشه‌های غربی و فمینیستی به‌دنبال رصد مسائل زنان و ارائه راه‌حل برای آن هستند، به نظر می‌رسد رویکرد مقابل نیز هنوز نتوانسته به تصویری ایده‌آل در مورد آینده وضعیت زنان دست پیدا کند؛ تصویری که در عین آن که مسائل زنان را نادیده نمی‌گیرد، با در نظر گرفتن شرایط بومی ـ فرهنگی و ملاحظه‌های دینی به‌دنبال ارائه راه‌حل باشد. به نظر می‌رسد در گفتمان انقلابی بیش از آن که نیازمند نقد رویکرد مقابل در حوزه زنان باشیم، به دیدگاهی ایجابی نیازمندیم؛ دیدگاهی که نشان بدهد در عرصه مسائل زنان و خانواده قرار است به کجا برسیم و باید برای رسیدن به این هدف چه استراتژی‌هایی را اتخاذ کنیم و چه اقداماتی انجام دهیم؟
انتهای پیام/