به گزارش ایران آنلاین، همزمان با مجازات اغتشاشگرانی که مدتی است امنیت جامعه را خدشه دار کرده‌اند، برخی فارغ از موضوعات حقوقی معتقد هستند با توجه به فضاسازی شدید رسانه‌ای که علیه کشور وجود دارد، مجازات این افراد می‌تواند تأثیر منفی بر جامعه بگذارد و اتفاقاً موجب شود تا بخشی از جامعه نسبت به افرادی که تا دیروز اقدام قتل و ناامنی در فضای شهری کرده‌بودند، احساس ترحم پیدا کنند. از آن طرف نظرات مخالفی هم بیان شده و ستاندن حق جامعه را از مجرمان و آشوبگران لازم می‌داند. به منظور بررسی چرایی مجازات اغتشاشگران و دیگر مسائل اجتماعی که در این خصوص مطرح می‌شود، به سراغ غلامرضا جمشیدیها رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و همچنین مجید ابهری، جامعه شناس رفته و در خصوص مسائل اجتماعی مطرح در اغتشاشات اخیر با آن‌ها گفتگو کرده‌ایم.
مدتی است پس از طی کردن مراحل قانونی، مجازات برخی از اغتشاشگران آغاز شده‌است، از نظر جامعه شناسی مجازات این افراد چه ضرورتی دارد؟
جمشیدیها: در جوامع مختلف برخی از نهاد‌های هست که مشترک است و در همه جا دیده می‌شود، از جمله این نهادها، نهاد خانواده یا نهاد‌های مرتبط به بخش‌های سیاسی، اقتصادی، دینی یا فرهنگی است و نهاد قوه قضائیه هم یکی از این نهاد‌هایی است که بین همه جوامع مشترک است و شما نمی‌توانید جامعه‌ای پیدا کنید که دستگاه قضایی وجود نداشته‌باشد.
وقتی یکی از بنیان‌های جامعه وجود دستگاه قضاست، معنای دیگر آن این است که ممکن است در همه جوامع افرادی باشند که خلاف قواعد عمل می‌کنند، وقتی دستگاه قضایی وجود دارد، یعنی جامعه به همه امتیاز نمی‌دهد، افراد براساس قواعدی که باید رعایت کنند، ممکن است نمره مثبت بگیرند و برخی نیز نمره منفی می‌گیرند که این سطوح مختلفی دارد؛ سطوح ابتدایی آن شاید قوانین راهنمایی و رانندگی باشد که همه جوامع دارند و کسی اگر خلاف عمل می‌کند، جریمه می‌شود.
در حوزه سیاسی کمی بحث وضع دیگری پیدا می‌کند. در این حوزه امنیت کشور یک مسئله خیلی مهم است و شاید اولین مسئله این است که باید امنیت جامعه حفظ شود. با کسانی که می‌خواهند امنیت جامعه را خدشه دار کنند، حتماً توسط دستگاه قضایی برخورد شود. فرقی هم نمی‌کند که چه کشوری باشد. شما در همین چند روز گذشته شاهد بودید در آلمان که این مقدار هم از دموکراسی حرف می‌زنند و البته فقط در سخنرانی‌ها بلد هستند اینگونه بگویند، در حالی که هنوز طرف داشته به براندازی فکر می‌کرده و هیچ کاری هم انجام نداده‌بود، او را گرفتند. در فرانسه نیز که به دروغ گفته می‌شود مهد آزادی است همین گونه است، در خود امریکا که شرایط بدتر از این است.
در مجموع هر کشوری برای بقای خودش تلاش می‌کند امنیت خود را حفظ کند. در جامعه ما نیز مانند دیگر جوامع اتفاقی پیش آمده، یک عده‌ای مخالف نظام بودند که اشکالی هم ندارد و هر نظامی بالاخره مخالفینی دارد، ولی این‌ها توسط بیگانگانی مانند اینترنشنال سعودی، من وتوی بهایی و بی بی سی انگلستانی مدیریت می‌شده و کار‌هایی کرده‌اند که از حد مخالفت زبانی گذشته و به دنبال براندازی بودند؛ رفتار‌هایی را انجام دادند که وقتی آدم این رفتار‌ها را می‌بیند غصه می‌خورد، مثلاً چاقو به آن دو جوان مشهدی زدند، مگر این فرشته‌ها چه گناهی کرده‌اند که باید اینطوری شوند. خیلی‌ها هستند که اینگونه ضرباتی زده‌اند و هر چند خودشان خیلی هم متوجه نیستند، ولی توسط کسانی که مدیریت می‌شوند و آن‌ها را وادار به رفتاری کرده‌اند که خلاف قواعد حقوقی جامعه و حتی قواعد اولیه انسانی است و امنیت جامعه را خدشه دار کرده‌اند.
در ادبیات دینی ما، دو نعمت را مجهول می‌نامند که تا وقتی هست قدر آن معلوم نیست؛ این دو نعمت سلامت و امنیت گفته شده‌است. امنیت مسئله خیلی مهمی است و اگر در جامعه‌ای امنیت نباشد، شرایط همین‌گونه می‌شود که گزارش می‌دهند و می‌بینید چه هزینه‌هایی ایجاد شده به دلیل اینکه جامعه مسیر عادی خود را طی نمی‌کند. حداقل اضطراب‌هایی ایجاد می‌کند که همین مسئله می‌تواند موجب شود جامعه متلاشی شود، جامعه مانند یک پیکر است که از خودش دفاع کند و وقتی می‌خواهد دفاع کند طرف مجرم را متناسب جرمی که مرتکب شده و نه بیشتر و نه کمتر، تنبیه می‌کند.
برخی معتقدند با توجه به فضاسازی رسانه‌ای که وجود دارد، اجرای قانون حتی درباره فردی که دو نفر را در مشهد شهید کرده‌بود، می‌تواند در مورد برخی از افراد تبعات منفی داشته باشد و حتی اجرای قانون موجب نارضایتی این افراد می‌شود.
جمشیدیها: مگر ممکن است که اجازه داد کسانی را که دنبال سرنگونی نظام هستند، آزاد بگذاریم تا کار خود را انجام دهند، نباید به این حرف‌ها توجه کرد. قانون باید اجرا شود، حالا هر کسی امکان دارد یک نظری هم داشته باشد. کسانی که انقلاب کردند و نظام شاهنشاهی سرنگون شد و همینطور که در دفاع مقدس از کشور دفاع کردند، جایزه شکلات نگرفتند بالاخره یک عده فداکاری کردند تا یک مجموعه‌ای به دست آمده و باید این مجموعه حفظ شود. امام‌خمینی می‌فرمایند حفظ نظام از اوجب واجبات است و حتی از نماز هم بالاتر است. آن افرادی که معتقد هستند حرف امام را می‌زنند باید این مسئله را مدنظر داشته باشند. وقتی نظام حفظ شد می‌توان برخی از اصلاحات را انجام داد و اختلافات را برطرف کرد.
اگر این مجازات اغتشاشگران انجام نشود، چه پیامی برای افراد اغتشاشگر دارد؟
جمشیدیها: اگر انجام نشود، طرف دوباره تشویق می‌شود که دوباره همین رفتار را تکرار کند، مانند خیلی از کار‌های دیگر. شما در سطح نازل و پایین هم می‌بینید که اگر مثلاً به دانش‌آموزی که سرکلاس نمره نمی‌آورد، ۲۰ بدهیم پیش خودش می‌گوید خب این نمره دادن‌ها الکی است و دوباره درس نمی‌خواند. این افراد هم دوباره خلاف را از سر می‌گیرند. امام‌خمینی می‌فرمایند بشر یک امر انحصارطلب است و بسنده نمی‌کند، حد یقف ندارد، اگر بعد از خلاف کردن او را تشویق کردید، خب دوباره می‌رود خلاف می‌کند. می‌گوید چه اشکالی دارد، فرقی هم نمی‌کند، ممکن است این فرد یک بقال، سیاستمدار، فعال اقتصادی یا کارمند باشد. وقتی به متخلف جایزه بدهید خلاف را بیشتر انجام می‌دهد.
برخی معتقد هستند در مجازات‌ها لازم است رفتار و فریب خوردن افراد را هم مدنظر داشته‌باشیم، مثلاً برای برخی در جامعه قابل‌قبول نیست محاربی که قتل انجام نداده اعدام شود.
جمشیدیها: این‌ها بحث‌های قضایی است، البته من هم دیده ام در مورد محسن شکاری اینچنین حرف‌هایی زده می‌شود، ولی این‌ها را قاضی باید تشخیص دهد. قانون متنی دارد و قاضی بر اساس آن تشخیص می‌دهد، بعد هم می‌رود در دیوان عالی کشور تأیید می‌شود؛ این حرف‌هایی که عده‌ای می‌زنند، به درد کتاب‌ها و سخنرانی هایشان می‌خورد، قاضی متن قانون را می‌خواند و بر همان اساس تشخیص می‌دهد، البته به هر حال باید برای جامعه توضیح بیشتری هم در خصوص این موضوعات داد شود. هر چند ممکن است قاضی نیز اشتباه کند، ولی، چون این نوع پرونده‌ها به دیوان عالی کشور می‌رود، طبیعتاً اگر اشتباهی هم باشد، رفع می‌شود.
از طرف دیگر بستر اجتماعی و زمانه‌ای که یک جرم اتفاق می‌افتد هم مسئله مهمی است که کسی به آن توجه نمی‌کند؛ خیلی از افراد نادرست هم بوده‌اند که به ماشین‌ها حمله می‌کردند و رفتار خشونت باری هم داشتند، وقتی این افراد را می‌گرفتند و اعدام می‌کردند کسی نمی‌گفت چرا این کار را کردید، همین افرادی که امروز این حرف‌ها را می‌زنند آن زمان کجا بودند؟
در مجموع باید به مردم بیشتر این موارد توضیح داده‌شود، هر چند ممکن است یک عده هم معتقد باشند که حق این فرد این چیز‌ها نبود، ولی به هر حال تشخیص این مسائل با قاضی است و نکته مهم‌تر این است که به فضای زمانی و مکانی جرم هم باید توجه داشت. ممکن است یک جرم را در یک زمان و مکانی بگویند ببخشید و یکبار براساس فضایی که در جامعه وجود دارد، چیز دیگری بگویند؛ این خود فرد فقط نیست که این کار را کرده‌است، بلکه عمل او در فضای اغتشاش معنا پیدا کرده‌است، مثلاً اگر همین فرد پارسال می‌آمد در جنوب شهر عربده می‌کشید که در جا‌های مختلفی همچنین رفتاری دیده شده کسی اینگونه با آن‌ها کار نداشته باشد، چون این رفتار معنای اغتشاشگری را نمی‌دهد و می‌گویند یک لات محله است، ولی در فضای زمانی که جامعه دارد و فرد به عنوان اغتشاشگر شناخته می‌شود، طبیعتاً برخورد قانونی نیز متفاوت می‌شود.
از نظر جامعه شناسی اعتراض و اغتشاش چه تفاوتی با هم دارند؟
ابهری: از نگاه رفتارشناسی اجتماعی تنش ها، چه سیاسی و چه اجتماعی دارای ریشه‌های عصبی بوده و گاه اتفاق می‌افتد که برخی از افراد صرفاً به خاطر هیجان زدگی یا تقلید از دیگران به خیابان‌ها آیند، با این حال از نظر جامعه‌شناختی تفاوت بسیار زیادی بین اعتراض و اغتشاش وجود دارد. اعتراض حق اجتماعی افراد است که با رعایت چارچوب‌های قانونی باید انجام شود، اما اغتشاش که با هدف تجزیه کشور، خسارت به اموال خصوصی و عمومی و ایجاد اخلال در نظم اجتماعی انجام می‌شود، موضوع دیگری است که باید به دقت توسط جامعه شناسان و رفتارشناسان مورد مطالعه قرار گیرد.
از نظر جامعه شناسی در شرایطی که اغتشاشات همانطور که گفتید با هدف تجزیه کشور، خسارت به اموال و یا ایجاد اخلال در نظم باشد، مجازات اغتشاشگران چه ضرورتی پیدا می‌کند؟
ابهری: هیچ کس قبول نمی‌کند افرادی که با برنامه‌ریزی و با تحریک اقدام به اغتشاش می‌کنند و گاهی هم برنامه هایشان موجب بسته‌شدن دفتر زندگی انسان‌ها می‌شود، بدون مجازات در جامعه باقی بماند، اما در این میان باید بین کسانی که براساس هیجان‌های فکری به خیابان می‌آیند با کسانی که با طرح و برنامه و به قصد آشوب وارد جامعه می‌شوند، تفاوت قائل شد، در غیر این صورت مدارای اسلامی درباره افراد رعایت نشده و ممکن است حق شرعی و قانونی برخی از انسان ها رعایت نشود.
قطعاً کسی که انسانی را به قتل را می‌رساند و خانواده وی را داغدار می‌کند باید منتظر مجازات قانونی و الهی باشد، اما در بررسی‌های میدانی بین افراد حاضر در خیابان‌ها بیش از ۸۰ درصد از حاضران از نسل‌های دهه ۷۰، ۸۰ و ۹۰ هستند که روزهای انقلاب ۲۲ بهمن ۵۷ و صحنه‌های جنگ تحمیلی را ندیدند و به خاطر ندارند؛ روزهای دشواری از سر این کشور گذشته که نیاز به ساعت‌ها گفتگو با آن‌ها در این‌باره دارد.
چه مقدار سخنان افرادی که معتقد هستند با میانجی‌گری می‌توان این اغتشاشگران را به مسیر اصلاح بازگرداند، مورد پذیرش است؟
ابهری: کسانی که سخن از میانجی‌گری به میان می‌آور‌ند یا اعتراضات و رفتارهای موازی را ریشه یابی نکرده‌اند و از نتایج آن‌ها آگاهی ندارند یا خود را به خیالپردازی مشغول کرده‌اند. کسانی که در بروز دشواری ها، گرانی‌ها و فشار‌های محیطی سهم قابل‌توجهی داشته‌اند، امروز ژست آزادی خواهانه و حمایتی به خود گرفته‌اند.
شاید جوانان به یاد ندارند کسانی که امروز از مردم‌سالاری، آزادی و امثال این‌ها سخن می‌گویند، دیروز عامل اصلی در بروز فشار‌ها به مردم بودند و حالا با پوشش اصلاح‌طلبی قصد میانجی‌گری دارند. میانجی باید هیچ سهم و مشارکتی در بروز مشکلات اخیر مانند گرانی ها، رانت خواری‌ها و فساد‌های سازمان یافته نداشته باشد. در مرحله دوم میانجی‌گری باید بین دو طرف مشخص انجام شود، در شرایط حاضر یک طرف ملت است، حال طرف دیگر چه کسانی هستند، آیا می‌شود با عده‌ای که به خیابان‌ها آمده‌اند و هیچ سازمان و قوای سیاسی ندارند، به مذاکره نشست؟
پیشنهاد می‌شود برای خاتمه به وضعیت حاضر، دولت با رأفت اسلامی و با اعلام عفو عمومی افرادی را که در ایجاد رعب، وحشت و قتل و آتش سوزی نقشی نداشتند، آزاد کند تا شانس سخن پراکنی و شایعه پردازی را از معاندان بگیرد، سپس در شرایط آرامش فکری کسانی را که در بروز گرانی ها، رانت خواری‌ها و آشوب طلبی‌ها نقش داشتند، به مجازات برساند و به مردم امیدواری فردای روشن بدهد.
برخی هر چند معتقدند لازم است قانون اجرا شود، ولی می‌گویند با توجه به فضاسازی‌های رسانه‌ای اکنون انجام قانون هم نمی‌تواند امنیت جامعه را تأمین کند، چون تبلیغات برضد اجرای قانون زیاد است و ممکن است موجب شود بخشی از مردم نسبت به اجرای قانون واکنش منفی داشته باشند.
در بررسی‌های میدانی مشخص است غفلت رسانه‌های داخلی و میدان‌داری فضای مجازی به دست معاندان موجب بروز شایعات و دروغ پردازی‌هایی شده که اصلی‌ترین عامل تحریک می‌باشد. به نظر بنده جناب رئیس‌جمهور با حسن نیتی که دارند باید سیستم اطلاع رسانی و خبررسانی را روزآمد کند و با مأمور کردن نخبگان اجتماعی اجازه ندهد بیش از این خبرسازی و برجسته‌سازی به دست معاندان افتد.
انتهای پیام/